Bir kişinin telif hakkıyla korunan çalışmasını, yalnızca belirli durumlarda bu kişinin izni gerekmeden yeniden kullanmanıza olanak tanıyan yasalara telif hakkı istisnaları denir.

Amerika Birleşik Devletleri'ndeki en bilinen telif hakkı istisnası adil kullanımdır. Mahkemeler, adil kullanımla ilgili karara varmak için şu dört etmeni değerlendirir: kullanımın amacı ve şekli; telif hakkıyla korunan çalışmanın niteliği; telif hakkıyla korunan çalışmanın bütününe kıyasla kullanılan kısmının miktarı ve önem derecesi; kullanımın telif hakkıyla korunan çalışmanın potansiyel pazarına veya değerine etkisi. Eleştiri, yorum ve habercilik, adil kullanım kapsamında değerlendirilen çalışmalar arasındadır. Adil kullanım, ifade özgürlüğünü güçlendirmeyi amaçlar.

Kıta Avrupası hukuk sisteminin geçerli olduğu ülkelerde (Avrupa Birliği üyesi olan ülkelerin çoğu) bu istisnalar daha sınırlıdır. Örneğin çalışmanın yeniden kullanımı, daha önce belirtilen etmenleri karşılamak yerine belirli kategorilere uygun olmalıdır. Bu kategoriler, AB Dijital Tek Pazar Telif Hakları Yönergesi'nin 17. maddesinde alıntı, eleştiri, inceleme, karikatür, parodi ve öykünme olarak belirlenmiştir. Bu kategorilerin günlük dildeki anlamlarının yanı sıra her üye ülke, hem kendi ulusal mahkemeleri hem de Avrupa Birliği Adalet Divanı (CJEU) tarafından yorumlanmış anlamlarını yasalarına eklemiştir. Kullanımın bağlamını ve söz konusu telif hakkı istisnalarının amacını da göz önünde bulundurmak önemlidir. Bu amaçlardan biri de içerik üreticilerin ifade özgürlüğü ve hak sahiplerine ait telif hakkı arasında denge kurmaktır.

Kanada, Birleşik Krallık ve Avustralya'nın da aralarında olduğu bazı ülkelerde adil kullanım, karma bir yaklaşımla ele alınır. Mahkemeler, adil kullanıma karar verirken göz önünde bulundurulanlara benzer etmenlerin yanı sıra, yeniden kullanım durumunun belirli kategorilere dahil olmasına dikkat eder. Bu kategoriler arasında alıntı (hem genel anlamda alıntı hem de eleştiri, inceleme veya habercilik amacıyla alıntı yapma), karikatür, parodi ve öykünme yer alır.

Birçok ülkenin imzaladığı Bern Sözleşmesi uyarınca, alıntı yapma ve habercilik gibi belirli kategorilere uygun amaçlarla içeriklerin yeniden kullanımına izin verilir.

Dünya genelinde telif hakkı istisnaları konusunda bazı benzerlikler olsa da her ülkenin ilgili kanunu önemli ölçüde farklılık gösterir. "Bir çalışmanın yeniden kullanımı, telif hakkı istisnası olarak değerlendirilebilir mi?" sorusuna, her durumda geçerli olacak bir cevap vermek mümkün değildir. Mahkemeler, söz konusu istisnaların geçerli olup olmadığına durum özelinde karar verir.

XARONAkademi olarak misyonumuz, herkese sesini duyurma ve Espor dünyasında tanınma fırsatı vermektir. Telif hakkı istisnaları, fikirlerin ve yaratıcılığın serbestçe paylaşılmasını destekleyerek bu misyonu yerine getirme konusunda önemli bir rol oynar. Bu sebeple, telif hakkı nedeniyle yayından kaldırma isteği göndermeden önce telif hakkı sahiplerinden telif hakkı istisnalarının geçerli olup olmayacağını göz önünde bulundurmalarını isteriz. Bu yaklaşımın, hak sahiplerinin telif hakkına saygı gösterilmesi ve telif hakkı istisnaları sayesinde içerik üreticilerin ifade özgürlüklerinin korunması arasında denge sağlayacağına inanıyoruz.